ماشين غير از فناوري‌ست. آن‌چه كه قابل مالكيت نيست فناوري است. يعني دانش توليد ماشين‌آلات. اين بحث مفصلي‌ست كه هنوز مخالفين و موافقين خود را دارد كه آيا قانوني به نام «كپي‌رايت» صحيح است، حقوق معنوي! وقتي يك دانش و تجربه‌اي به دست مي‌‌آيد،‌ محصول تاريخ بشر است و يك شخص يا شركت حق ندارد آن را انحصاري نمايد. اما «يك دستگاه خاص» را وقتي خريداري مي‌:كنيد، شما مالك آن مي‌شويد. اين كه ديگر قابل انكار نيست. زيرا اصالتاً كسي كه آن دستگاه را توليد كرده به دليل كاري كه براي آن انجام داده،‌ مالك اصلي آن شده است، سپس آن را به شما فروخته و شما اكنون مالك هستيد. اما اين‌كه اجازه ندهيد كسي از روي آن بسازد، اين محل اشكال و بحث و نظر است. ماشين‌هاي جديد هم ابزار هستند، اگر چه مقياس توليد آن‌ها با ابزارهاي گذشته تفاوت مي‌كند. ولي چيزي كه تغيير كرده شيوه كار است، نه صرفاً‌ خود ماشين. شيوه كار يعني نحوه تقسيم كار، سرمايه‌، سود، بهره بانكي و مانند آن. قضاوت كردن درباره سود يك كارخانه يا كارگاه و تفاوت آن‌ها با يكديگر ساده نيست. يكي بگويد كم است و ديگري بگويد زياد است، اين‌طور نمي‌شود قضاوت كرد. اين‌جا بحث از اندازه و مقدار نيست، زيرا واقعاً كه قابل محاسبه نيست. بحث بر سر شيوه سودآوري و عوامل آن است. وقتي ما مي‌"گوييم كارخانه، منظور يك بنگاه بزرگ اقتصادي‌ست كه ضرورتاً با استفاده از وام‌هاي عظيم بانكي، يا سرمايه‌گذاري‌هاي حجيم، تأسيس شده است. با سرمايه يك فرد نمي‌شود كارخانه راه انداخت. در حقيقت وقتي كه گردش اسكناس و حواله‌هاي بانكي در اسكاتلند براي نخستين بار رسميّت و رواج يافت، فرصتي ايجاد كرد تا كارخانه‌ها ايجاد شوند، از طريق اعطاي وام‌هاي سنگين و بزرگ ربوي. ولي وقتي مي‌گوييم كارگاه، دنبال اين هستيم كه با سرمايه كم توليد كنيم. سرمايه كم هر چقدر هم سودآور باشد، اصلاً‌ در مقياس سودآوري كارخانه نيست.

...بسيار بيشتر از يك كارخانه. در كارخانه اگر كارگر دير آمد، سركارگر مي‌گويد: شرمنده برادرم، با اين‌كه خيلي دوستت دارم و اوقات خيلي خوشي با هم در اين چند سال داشتيم، ولي من اختياري ندارم و طبق ضوابط شما از فردا نبايد سر كار بيايي و اخراجي! اما در يك كارگاه خانگي، نسبت‌هايي بين افراد وجود دارد كه غيرقابل انكار است. اگر حميد سر كار نيامد، فردا عمويش به مادر حميد مي‌گويد كه پسرت سر به هوا شده، يه چيزي بگو تا آينده خودش را خراب نكند. يعني نسبت همكار بودن يك درجه پايين‌تر از نسبت‌هاي خانوادگي‌ست و اين سبب مي‌شود محيط كار نتواند مروّج اخلاق فاسد سرمايه‌داري گردد كه همه‌چيز را قرباني سود بيشتر مي‌كند. اين‌جا شما ناگزير هستي با برادرت كنار بيايي، زيرا نمي‌تواني او را اخراج كني. اساساً يكي از دلائل اين‌كه در تمدن مدرن اين‌قدر خانواده تضعيف شده،‌ همين مطلب است، زيرا متوجه شدند روابط خانوادگي مانع سود بيشتر سرمايه است. افلاطون در كتاب جمهور خود پيشنهاد عجيبي دارد. مي‌گويد بايد نوزادان را به محض تولّد به يك پرورشگاه منتقل سازند و به نحوي قاطي كنند كه هيچ كس بچه خود را نشناسد، البته آن روز چون شير خشك نبود (!) مي‌گفت مادرها بيايند پرورشگاه و هر روز يك بچه‌اي را كه نمي‌دانند كيست شير بدهند. او معتقد است به اين وسيله تمام نسبت‌هاي خوني و خانوادگي مضمحل شده و از بين مي‌رود و جامعه آرماني يا اتوپيا شكل مي‌گيرد! جامعه مدرن اين است، جامعه‌اي كه انسان‌ها پشتوانه خانوادگي نداشته باشند تا در برابر اربابان ثروتمند بي‌دفاع باشند،‌ تا با ميل خود بردگي كنند. اما كارگاه خانوادگي اساساً مبتني بر نسبت‌هاست. در پناه حق.

وقتي صحبت از كارگاه‌هاي كوچك است، گستره قلمرو مشتريان محصولات آن نيز اندك است. وقتي كارگاه شكلات‌سازي با هزينه كم و در مقياس كوچك فعاليت مي‌نمايد، در هر شهري مي‌تواند چند تا از آن‌ها تأسيس شود و رقابت كه بين آن‌ها باشد، هيچكدام نمي‌تواند مشتريان ديگري را از آن خود نمايد. چرا؟! اولاً هر كدام فرهنگ منطقه خود را مي‌شناسد، ثانياً روابط اجتماعي و محلي سبب مي‌شود مشتريان نسبت به كارگاه محلي خود اقبال بيشتري نشان دهند، وقتي همه مي‌دانند اين شكلات‌ها محصول خانواده كربلايي محمد قنّاد است كه همه او را به نيك‌نامي مي‌شناسند مثلاً! پس هزار شكلات فقط در همين شهر مي‌تواند بازاريابي كند. چون توان رقابت با كارگاه‌هاي ساير شهرها را ندارد. كارخانه اما متفاوت است. كارخانه به دليل سرمايه انباشته بسيار زياد، مي‌تواند دفاتر متعدد و شعب گوناگون داشته باشد و با تملّك كارگاه‌هاي كوچك، بازار را انحصاراً قبضه نمايد. اما اين‌كه مي‌فرماييد اقتصاد بايد دولتي باشد و حاكميت ميزان توليدات را متناسب با نيازها نمايد، اين نيز ممكن نيست. وقتي هزاران نوع محصول وجود دارد و هزاران نوع نياز متنوّع كه در شهرهاي مختلف نيز تفاوت مي‌كند، دولت بايد بسيار بزرگ شود كه بتواند آمار بگيرد و تمام اين محاسبات را انجام دهد و سياست‌گذاري نمايد و در اين صورت نيز دچار بروكراسي پيچيده دولتي گشته و عملاً به پاسخ‌هاي نادرست مي‌رسد. اقتصاد در اسلام غيردولتي‌ست. مردم خودشان بايد در هر محله متناسب با نيازهاي‌شان توليد نمايند و مصرف كنند. اما اين‌كه مي‌فرماييد يك كارگاه كوچك هم مي‌تواند مردم را با تبليغات بفريبد و تحريك به مصرف كند، خير اين‌طور نيست؛ به دو دليل: نخست اين‌كه انگيزه‌اي براي اين‌كار وجود ندارد. زيرا وقتي توليد محلّي شود، حجم كار افراد در طول يك روز كاري كاهش مي‌يابد، زيرا مصرف كم شده و نياز به درآمد كم مي‌شود...

البته كه كارگاه‌هاي خانگي نيز به يكديگر محتاج خواهند بود. زيرا مواد اوليه يكديگر را توليد مي‌كنند. ايراد ما به كارخانه‌ها اين نيست كه چرا به يكديگر وابسته هستند. بلكه اين است كه اين وابستگي سبب مي‌شود نظامي از كارخانه‌هايي پديد بيايند كه همه‌شان نيازمند وام‌هاي سنگين بانكي و محتاج اقتصاد ربوي هستند. يعني اقتصاد مبتني بر خلق پول. از سوي ديگر، توليد كارخانه‌اي به دليل اين‌كه حجم بالايي دارد، تقسيم كار پيچيده‌اي نيز دارد. در يك كارخانه، يك فرد تنها وظيفه دارد يك پيچ را ببندد؛ روزي هزار پيچ از يك نوع. اين تقسيم كار سبب مي‌شود مهارت افراد بسيار اختصاصي گردد و آنان را به شدت وابسته به آن كارخانه خاص نمايد. اما در توليد كارگاهي، هر فرد حجم بيشتري از كارها را به انجام مي‌رساند و مهارت‌هاي متنوعي را كسب مي‌كند. اين از لحاظ رواني و فكري آرامش پديد مي‌آورد و هم اين‌كه در صورت امتناع از همكاري با كارگاه،‌ مي‌تواند تجارت خود را به صورت مستقل تأسيس كند. فراموش نكنيم اساساً يك تفاوت مبنايي بين ما و تمدن مدرن وجود دارد. مسلمانان معتقد به جهان پس از مرگ هستند و زندگي خود در اين دنيا را مشابه «چريدن حيوانات»‌ نمي‌دانند. قرار نبوده و نيست دنياي بسيار مرفهي داشته باشيم. نگاه ما به توليد به اندازه‌اي‌ست كه نيازهاي اساسي زندگي در دنيا را بمثابه مزرعه آخرت تأمين كند. نظام سرمايه‌داري اما به دنبال سود بيشتر است و اين را از راه تحريك انسان‌ها به مصرف بيشتر به دست مي‌آورد. اين راه بشريّت را روزبه‌روز بيشتر از آخرت غافل مي‌نمايد. داشتن زندگي خوب در اين دنيا بد نيست، اما چه ميزان از فعاليت روزانه هر انسان بايد صرف تأمين نيازهاي دنياي وي شود؟ به تفاوت زندگي مردم در تهران و شهرستان‌ها بنگريد. يك تهراني شش صبح از خانه خارج مي‌شود و پنج عصر باز مي‌گردد، صرفاً براي اين‌كه دنياي خود را تأمين كند. اما معمولاً در شهرهاي كوچك‌تر، افراد ساعت ده صبح كار خود را آغاز مي‌كنند و سر ظهر هم مغازه را مي‌بندند و چند ساعت هم عصر، تمام نيازهاي مادي دنياي‌شان تأمين مي‌گردد. حالا اين را ببريد به روستاها، مردم وقت بسيار كمتري براي دنياي خود صرف مي‌كنند. در گذشته «مصرف» كم بود، لذا تلاش براي تأمين اين مصرف هم كم...

خب اين دقيقاً باز مي‌گردد به تحليل رفتار كارخانه و روابط كاري آن، تا بدانيم چه چيزي سبب شده تا توليد كارخانه مقرون به صرفه باشد. آن‌چه توليد كارخانه را مقرون به صرفه مي‌نمايد «توليد انبوه» است. زيرا توليد انبوه، هزينه‌هاي ثابت توليد را سرشكن مي‌نمايد بين تعداد بيشتر كالا و در نتيجه هزينه كل را پايين مي‌آورد. اما آيا تمام مطلب همين است؟! توليد انبوه البته كه قيمت كالا را پايين مي‌آورد، ولي فراموش نكنيم كه پايين آمدن قيمت تنها دليل مقرون به صرفه بودن نيست. بلكه اين كالا بايد «مصرف» شود تا مقرون به صرفه گردد. تصور بفرماييد كارخانه‌اي كه روزي هزار قطعه شكلات توليد مي‌كند. اما قيمت شكلات را چه چيزي تعيين مي‌كند؟ آيا صرفاً هزينه‌هاي توليد؟! قيمت تابع بازار آزاد است. تابع عرضه و تقاضا. اگر تقاضا براي شكلات پايين‌تر از هزار قطعه در روز باشد. يعني مردم يك جامعه بيش از صد قطعه در روز شكلات مصرف نكنند. طبيعتاً توليد اين كارخانه مقرون به صرفه نيست. زيرا نهصد عدد شكلات در روز را نمي‌تواند به فروش برساند. زيرا اگر بخواهد مصرف را بالا ببرد، بايد به قدري قيمت شكلات را پايين بياورد كه از قيمت تمام شده كالا، حتي براي آن كارخانه با آن همه وسعت و توليد انبوه، نيز كم‌تر باشد. اين شكاف را چگونه كارخانه‌ها پر مي‌كنند؟! با تشويق. يعني تبليغ به اضافه تغيير الگوي مصرف و سبك زندگي. يعني پول مي‌دهند به گروه‌هاي مرجعي مانند ورزشكاران و بازيگران، تا هر كدام روزي ده قطعه شكلات مصرف كنند، تا جامعه حريص به مصرف شكلات شود. يعني كارخانه تا زماني كه بازار مصرف خود را تأمين نكند، نمي‌تواند به تنهايي با صرف انبوه نمودن توليد كالا، هزينه را مقرون به صرفه نمايد. كارگاه اما ناگزير نيست مردم را تحميق نموده و به مصرف وادار كند، شايد هزينه كالاي توليدي‌اش اندكي بيشتر باشد، ولي با توجه به تناسب حجم توليدش با بازار مصرف و سازگاري و هماهنگي بيشتر كيفيت آن با نياز مشتري، مقرون به صرفه‌تر به نظر مي‌رسد. زيرا مي‌تواند تمام توليد خود را به فروش برساند. دقيقاً به دليل اين‌كه با سبك زندگي فعلي مشتري متناسب است. چرا؟! زيرا توليد آن محلّي و بومي‌ست و مخاطب‌شناسي در آن سهم بيشتري دارد.

سلام بر شما. ماركس يكي از بهترين دانشمنداني بود كه توانست اقتصاد سرمايه‌داري به خوبي تحليل نمايد. كتاب سرمايه (كپتال) وي را اگر بخوانيد، با بلايي كه نظام سرمايه‌داري از طريق ايجاد كارخانه‌ها سر بشريت آورد آشنا مي‌شويد. استاد حسيني (ره) نيز كه بنده ارادت فراوان به ايشان داشتم، پيوسته در تحليل نظام كارخانه‌ها نكات جالبي را طرح مي‌فرمودند. كارخانه اساساً نوعي از برده‌داري بسيار پيچيده است كه بشريت را به سقوط مي‌كشاند. اما وقتي از كارگاه‌هاي خانگي سخن مي‌"گوييم، از يك سو «خانواده» را به جاي «فرد» واحد توليدكننده در نظر مي‌گيريم. برخلاف اين‌:كه در دنياي مدرن، فرد هويت مستقلي دارد و اين فردگرايي تا جايي پيش مي‌رود كه فرد را «تنها» و بي‌پشتوانه مي‌نمايد تا به راحتي خرج سرمايه گردد، در يك جامعه ايده‌آل، هويت به خانواده تعريف مي‌شود. يعني اگر قرار است مثلاً خودرو توليد كنيم، كارخانه آن بايد در حد يك كارگاه كوچك شود و در اختيار چند خانواده به جاي چند فرد قرار بگيرد. اين‌جا نمي‌گوييم آقاي فلان و بهمان كه مي‌گوييم خانواده فلان و بهمان. بعضي از اعضاي همان خانواده سرمايه را تأمين مي‌نمايند و بعضي مديريت مي‌كنند و بعضي به عنوان كارگر كار. اين اتفاق در گذشته تمامي جوامع سنّـي هم اتفاق مي‌افتاد. منتها بحث سر اين است كه چگونه مي‌توان انباشتگي سرمايه‌اي كه نظام كاپيتاليستي و اقتصاد ليبرال از طريق به دست گرفتن گردش مالي با توليد اسكناس و مبنا قرار دادن ربا در وام‌ها به دست آورد را بدون اين آسيب‌ها تحصيل نماييم. ما اگر بتوانيم نذر و وقف را جايگزين ربا كنيم، همان سرمايه هنگفت را تجميع مي‌نماييم كه مي‌تواند صنعت را به پيش ببرد، اما اين‌بار در همان شكل سنّتي خانوادگي. اين‌جا ديگر كودك شما ناگزير نيست 12 سال در مدرسه درس بخواند تا تازه سطح صفر سواد در جامعه را كسب كند. او از همان كودكي در كنار خانواده تخصص فرا مي‌گيرد، تخصصي كه هر خانواده به دست آورده و به عنوان يك دانش و تجربه خانوادگي به نسل‌هاي پس از خود انتقال مي‌دهد.

قيمت كالاي توليدي در كارخانه بايد به اندازه‌اي باشد كه هم سود سرمايه را تأمين نمايد و هم دستمزد كارگر را و هم قيمت مواد اوليه و استهلاك ابزار را. از سوي ديگر بايد قابل رقابت در بازار باشد و بتواند مشتري را به خريد متقاعد نمايد. حسابدار صنعتي فردي از كارخانه است كه مي‌تواند اين محاسبات را انجام دهد. سود سرمايه را بازار سرمايه تعيين مي‌نمايد. كارخانه‌دار كه از جيب خود نمي‌تواند هزينه‌هاي سنگين توليد را تأمين كند. او قطعاً يا بايد وام بگيرد كه بحث بازپرداخت و سود آن مطرح است، يعني همان ربا. يا بايد سهام‌دار راه بدهد كه بايد سود سهام را پرداخت نمايد. بخش اول كه روشن است تابع رباست. زيرا بازپرداخت وام لاجرم امروزه با سود ربوي همراه است. اما بخش دوم، سود سهام، آن نيز تابع رباست. زيرا اگر صاحب كارخانه مبلغي پايين‌تر يا معادل سود بانكي بخواهد سود سهام را بپردازد، سهام‌داران ترجيح مي‌دهند پول خود را در بانك پس‌انداز نمايد تا در كارخانه سرمايه‌گذاري نمايند. پس كارخانه‌ها هميشه ناگزير هستند مقداري بالاتر از نرخ ربا در جامعه سود بدهند. با توجه به اين نكته، نظام كارخانه‌ها همواره به تبع ربا مي‌تواند به حيات خود ادامه دهد و اگر ربا را برداريم، انباشتگي سرمايه ايجاد نمي‌شود و اگر سرمايه انباشته نشود، نمي‌تواند هزينه‌هاي توليد انبوه را كه به ارزان شدن محصول منجر مي‌گردد، تأمين كند. بنابراين بدون ربا، كارخانه‌داري نمي‌تواند توليد مقرون به صرفه داشته باشد.

...اين‌كه امنيت سرمايه ايجاد مي‌نمايد و كارگر را با تحريك نيازهايش، تحريك به مصرف، وادار به اطاعت نمايند. اين نظام كارخانه‌ها يك نظام ظالمانه است كه از طريق ايجاد فاصله طبقاتي، انگيزه حركت در افراد جامعه ايجاد مي‌نمايد و آن‌ها را از انسانيت دور مي‌سازد؛ از حركت در مسيري كه براي رشد و تكامل او از سوي پروردگار در نظر گرفت شده است. مدير كارخانه اهميتي نمي‌دهد كه شما مسلمان باشيد يا مسيحي يا هر دين و مكتب ديگري. حتي نمازخانه براي مسلمان‌هايش مي‌سازد. اما نظام توليد بر ساختاري استوار شده كه انگيزه كار را از طريق افزايش حرص به مصرف، حرص به دنيا، حرص به رفاه بيشتر، تأمين مي‌نمايد. يعني «دنياپرستي» مبناي تمام فناوري‌هاي امروز و توسعه رفاه است. ما با افزايش سرعت حركت خودرو مشكلي نداريم، ولي اين حركت از جايي تأمين مي‌شود كه انسان را به مذلّت مي‌كشاند، انسانيت را تحقير مي‌سازد. يعني تا زماني‌كه سود سرمايه تأمين نشود اين سرعت حاصل نمي‌گردد و تا در بخش‌هايي از كره زمين، در آفريقا مثلاً، افرادي در زير خط فقر، در حالي‌كه روي معادن غني مواد اوليه ارزشمند خوابيده‌اند، تحقير نشوند و نميرند و هر روز جان نكنند، اين سود سرمايه تأمين نمي‌گردد. اگر سلاح براي اين كشورها فراهم نشود تا افرادي كه تعمّداً بي‌سواد نگهداشته شده‌اند يكديگر را نكشند و به خاك و خون نكشند، مواد اوليه توليد فراهم نمي‌شود. اين چيزي‌ست كه ما را ناراحت مي‌نمايد. و چون نظريه سيستمي را مي‌شناسيم و مي‌دانيم جامعه بشري بمثابه يك نظام واحد عمل مي‌نمايد، معتقد مي‌شويم كه توسعه «واي‌فاي»‌ نيازمند «فقر و كشتار در مثلاً سومالي» بوده است. زيرا سفارش تحقيق را سرمايه مي‌دهد. پژوهشكده‌هاي مهم دنيا با پول سرمايه‌داران و شركت‌هايي مي‌گردند كه دنبال افزايش سود خود هستند. انسان‌ها نيستند كه بر دنياي امروز حكومت مي‌نمايند. امروز صرفاً سرمايه است كه تصميم مي‌گيرد؛ اين‌كه كجا برود و كجا نرود، چه سفارشي بدهد و چه ندهد. بنابراين مسير توسعه فناوري نيز در جهتي حركت كرده و مي‌كند كه پيوسته انسان را از رشد و كمال انساني خويش دور مي‌سازد. اما اين‌كه آيا بايد به دوره صدر اسلام باز گرديم و با الاغ جابه‌جا شويم، يا حداكثر اسب و شتر، اين مطلبي نيست كه قابل دفاع باشد...

فصل گرما نزديك و مردم به دنبال ابزاري براي خنكي. انسان‌ها اختراع كردند، ابزارهاي ثابتي مانند سايبان، يا متحرّكي مانند بادبزن. بادبزن از نظر علم مكانيك يك ماشين است؛‌ يك اهرم كه به دليل تفاوت بازوي نيرو و كار، سرعت را افزايش مي‌دهد و باد را جابه‌جا مي‌كند. پنكه هم يك ماشين است؛ اما انرژي را از نوع الكتريكي آن به حركتي تبديل مي‌نمايد. كولر هم همين‌طور و حتي چيلرهاي بسيار بزرگ صنعتي. چه چيزي در اين ميانه تفاوت كرده كه اسباب نگراني ما و شما را پديد آورده است؟! ابزار ابزار است؛‌ آيا تفاوتي ذاتي و دروني ميان بادبزن و چيلر وجود دارد؟! جز تغيير مقياسي در كارآيي؛ سرعت و دقت و كيفيت فعاليت. كار بهتر انجام مي‌شود و راندمان افزايش مي‌يابد. آيا اين بالذات مطلب بدي‌ست؟! كتابي در فرهنسگتان علوم اسلامي منتشر شده است سال‌ها پيش به نام «جهت‌داري علوم». بخشي از مباحث استاد حسيني (ره) را شامل است. سؤالي كه خيلي‌ها مي‌پرسند و من خود نيز نخستين بار كه با انديشه‌هاي فرهنگستان آشنا شدم از آقاي ميرباقري وقتي به مدرسه حقاني آمده بودند پرسيدم: چاقو با چاقو چه فرقي مي‌كند؟! چاقويي كه با آن گوسفند را ذبح كنند يا آن‌چه با آن خوك را بكشند!؟ پاسخ در جاي ديگري‌ست نه اين‌جا. ابزار ابزار است، درست، ولي... هنگامي‌كه خدمت آسيدمنيرالدين حسيني الهاشمي (ره) مؤسس فرهنگستان رسيدم و حضوري از ايشان پرسيدم، پاسخم را تقريباً اين‌طور فرمودند: مشكل «نظام»هايي‌ست كه پشت توليد اين فناوري‌ست. ما نه تنها با اصل فناوري كه حتي با اين فناوري‌هاي خاص بخصوصه مشكلي نداريم، اگر انتزاعي بنگريم هر كدام خيلي خوب... كولر خوب است، خودرو خوب است، هواپيما خوب است، گوشي موبايل هم خوب است، اما اين فناوري‌ها چگونه به دست آمده‌اند؟! نظامي از كارخانه‌ها. طوري كه اگر يكي از اين كارخانه‌ها نباشد، اين محصولات به دست نمي‌آيد. كارخانه‌اي كه موبايل توليد مي‌كند، مواد اوليه‌اي نياز دارد كه كارخانه ديگري تأمين مي‌نمايد و هلمّ جرّا. اين كارخانه‌ها هم زماني مي‌توانند با توليد انبوه خود، هزينه‌هاي توليد را پايين بياورند، اصطلاحاً توليد را مقرون به صرفه كنند، كه علم مديريت و اقتصاد و حتي روانشناسي و جامعه‌شناسي به كمك‌شان بيايد. اين‌كه چطور آدم‌ها را استخدام كنند، نيروي كار و چطور سرمايه‌دار را توجيه...

خير. اين طور نيست. اين‌كه «هدف اصلي» سواري ذكر شده باشد نيست. مثلاً آيه 142 سوره انعام را مشاهده بفرماييد: و من الانعام حمولة و فرشا... يا آيه 5 سوره نحل: فيها دفء و منافع... يعني اهدافي غير از سواري و باربري هم ذكر شده است. آيه 77 سوره نحل: و ان لكم في الانعام لعبرة... يعني اصلاً همين كه حيوانات براي شما عبرت باشند كافيست كه هدف از خلقت آنان تلقّي گردد. اين آيه هدف خلقت چهارپايان را عبرت انسان‌ها ذكر فرموده است. آيه 54 سوره طه: كلوا و ارعوا انعامكم ان في ذلك لآيات... دقت مي‌فرماييد؟ يعني همين كه حيوانات را به چرا مي‌بريد اين خودش نشانه‌ها و آياتي‌ست براي اهل فهم. ضمن اين‌كه تمامي اين آيات نيز در مقامي نيستند كه بخواهند تمامي اهداف خلقت حيوانات را بيان نمايند، يا حتي هدف اصلي و فرعي آن‌ها را. مضمون آيات را كه ملاحظه بفرماييد، هر آيه در حال تلاش است تا انسان‌ها را متوجه نشانه‌هاي خلقت نمايد كه به عظمت خداوند پي ببرند. از سوي ديگر معادن زمين و فلزات نيز از نعمت‌هاي خدا شمرده شده‌اند. آيه 96 سوره كهف را ببينيد كه درباره فلزات معدني در آن صحبت شده و استفاده از آن‌ها براي سدسازي. براي سواري هم در آيه 12 سوره سبأ از باد سخن گفته شده است. يعني خود قرآن سواري گرفتن را منحصر در حيوانات و انعام نفرموده. حالا اگر انسان از فلزاتي كه در قرآن از آن‌ها به عنوان نعمت ياد شده، وسيله‌اي بسازد كه با باد حركت نمايد، يا روي زمين يا زير آن يا زير درياها، آيا اين تخلّف از اهداف خلقت است؟!

سلام. بنده نيز نمي‌دانم. در دو كتابي كه در اين زمينه مطالعه كردم، چيزي در اين باره ننوشته بود. ولي دو نظر را شنيده‌ام؛ يكي اين‌كه مي‌گويند اسمي كه رسماً براي فرزند انتخاب شده است موقع تولد ملاك است. امروزه اين اسم را در شناسنامه مي‌توان يافت. ديگري اين‌كه نامي كه فرد به آن صدا مي‌شود. اگر مثلاً معمولاً فردي را سيدمهدي صدا مي‌كنند، بايد سيد را داخل اسم به ابجد در‌ آورد، اما اگر مهدي مي‌گويند، همان را فقط. اين‌كه كدام از اين دو صحيح است، اطلاع ندارم. چه اين‌كه اصلاً اصل اين شيوه در نامگذاري و ارتباط اسم افراد با طالع‌شان را دليلي براي قبول و پذيرشش ندارم! موفق باشيد.